Onderwijs

Van onderwijs en leerlingen wordt kwaliteit op meerdere fronten verwacht: kwaliteit op cognitief gebied (kunnen leerlingen goed lezen, schrijven, rekenen, informatie verwerken, weten scholen leerlingen op niveau te laten presteren) maar ook op sociaal gebied (zijn leerlingen zelfstandig, ondernemend, creatief). Voor lang niet al deze kwaliteiten zijn goede gegevens beschikbaar.

Als leerlingen een risico op achterstand hebben (o.a. omdat hun ouders een zeer laag opleidingsniveau hebben) scoren zij doorgaans lager op eindtoetsen in het basisonderwijs en krijgen zij een lager advies voor het voortgezet onderwijs.
In de figuur is te zien dat op de Nijmeegse scholen die een achterstandsscore van 0 hebben (omdat daar weinig kinderen met een achterstandsrisico zitten) voor het overgrote deel meer dan de helft van de leerlingen een advies op minstens havo-niveau krijgt. Op scholen die wel een achterstandscore hebben ligt het aandeel dat een advies op minstens havo-niveau krijgt meestal veel lager.

Figuur: Iedere stip staat voor een Nijmeegse basisschool en laat zien wat voor die school de achterstandsscore is en % in groep 8 dat advies op minstens havo-niveau krijgt, schooljaar 2018/2019. bron: DUO.

Wanneer het schooladvies aansluit bij het niveau van het kind is iedere verwijzing, of die nu naar vmbo of vwo is, goed. Passend bij de capaciteiten van het kind, en aansluitend bij de maatschappelijke behoefte aan een beroepsbevolking met verschillende vaardigheden en van verschillend opleidingsniveau.
Het is wel onwenselijk als kinderen met lageropgeleide ouders "ondergeadviseerd" worden. Er zijn aanwijzingen dat dat in Nederland aan de orde is  (CBS 2018).

Om dit risico te verkleinen wordt, naast het schooladvies van de leerkracht, ook een eindtoets bij de leerlingen van groep 8 afgenomen, om een beeld te krijgen van het niveau. Als je advies en toetsresultaat vergelijkt dan zie je het volgende:

• een minderheid van de kinderen haalt een toetsresultaat dat aansluit bij het schooladvies (in Nijmegen 30%, landelijk een kwart)
• landelijk zijn er meer kinderen die op de toets hoger scoren dan past bij hun schooladvies. In Nijmegen zijn er juist meer kinderen die lager scoren dan past bij hun advies
• Bij de kinderen die hoger scoren dan hun advies leidt dat maar in een minderheid tot aanpassing van het advies.

Figuur: relatie toetsresultaat en schooladvies, in Nijmegen en Nederland, bron: DUO, schooljaar 18/19

Gemiddeld in Nijmegen scoort dus 30% van de kinderen hoger dan past bij hun advies. Van school tot school kan dat sterk uiteenlopen, bij sommige scholen komt dit in het geheel niet voor, bij andere scholen bij 60 of 70% van de leerlingen.

Figuur: iedere stip staat voor een basisschool en laat zien wat de achterstandsscore van die school is en het % leerlingen dat op eindtoets boven het niveau van het advies scoort, bron: DUO, schooljaar 18/19

Alhoewel het verband niet volledig is is in bovenstaande figuur wel te zien dat scholen die geen achterstandsscore hebben vaak maximaal 30% van de leerlingen een advies hebben gegeven dat lager is dan het resultaat op de eindtoets. De scholen waar een grote groep leerlingen een advies krijgt dat lager is dan de toetsscore (50% of meer),  zijn bijna altijd scholen met een (hoge) achterstandsscore.

De onderwijsinspectie beoordeelt doorlopend alle scholen in Nederland op een aantal facetten, waaronder leeropbrengst, maar ook bijv. leerstofaanbod, schoolklimaat en zorg. Scholen die daarbij als (zeer) zwak uit de bus komen krijgen extra toezicht.
Eind februari 2020 had geen enkele Nijmeegse school het predicaat "(zeer) zwak".

Het Ministerie van Onderwijs heeft sinds enkele jaren een programma "Excellente scholen" waarin niet gekeken wordt welke scholen onvoldoende zijn, maar dat juist insteekt vanaf de andere kant: welke scholen leveren extra hoge kwaliteit. Scholen kunnen zichzelf aanmelden voor een beoordeling in dit programma. Als een school als “excellent” wordt beoordeeld dan krijgt ze een predicaat dat 3 jaar geldig is.
Vier van de Nijmeegse VO-scholen (Kandinsky, Stedelijk Gym SSGN,en Mondial) hebben, voor 1 of meer van hun afdelingen, een in het schooljaar 2018/2019 geldig predicaat "excellent".
In januari 2018 heeft ook de school voor speciaal basisonderwijs SBO de Windroos (locatie Lindenholt) een predicaat “excellent” gekregen.

Het niveau waarop vo-leerlingen onderwijs volgen is het beste te zien in het derde leerjaar. Voor die tijd zitten veel leerlingen vaak in nog niet naar niveau opgedeelde brugklassen, na het vierde leerjaar is het vmbo al afgelopen.
Ruim de helft van de Nijmeegse VO-leerlingen in het derde leerjaar volgt onderwijs op havo/vwo-niveau. Dat is hoger dan gemiddeld in Nederland, waar dit aandeel rond de 45% is.
De aandelen vmbo-t-ers in Nijmegen en Nederland zijn ongeveer gelijk. Met name in de lagere vmbo-niveaus zijn er in Nijmegen minder deelnemers dan in Nederland.

Figuur: Leerlingen 3e leerjaar vo, naar niveau. Bron: CBS en DUO/leerplicht, schooljaar 19/20.

Gemiddeld genomen gaat ongeveer de helft van de Nijmeegse leerlingen in de 3^e klas van het voortgezet onderwijs naar de havo of het VWO. Tussen de Nijmeegse wijken zijn er echter grote verschillen.

Figuur: Aandeel havo/VWO-leerlingen in 3^e leerjaar, gemiddelde 18/19 en 19/20, bron: Leerplicht

• In de veel wijken in Dukenburg, Lindenholt, Oud- en Nieuw-West en Nijmegen-Zuid gaan relatief weinig leerlingen naar havo/VWO, soms minder dan 35%.
• Aan het andere uiterste veel wijken in Nijmegen-Oost en Midden, waar meer dan 70% van de kinderen havo/VWO bezoekt.
• Nijmegen-Noord, Hees, Weezenhof en een paar wijken in Midden/Oost nemen een tussenpositie in.

Op het VMBO slaagt rond de 95% van de examenkandidaten. Op het VWO en met name de havo liggen deze percentages lager. Dit patroon is zowel in Nijmegen als in Nederland als geheel te zien.

 Figuur: Slaagresultaten op Nijmeegse scholen en in Nederland, 2017-2019. Bron: DUO/OOD.

Van de 3800 Nijmeegse studenten die een MBO-opleiding volgen is het aandeel op niveau 1/Entree (geen startkwalificatie) heel laag, slechts een paar procent. De afgelopen jaren zijn de Nijmegenaren opleidingen op steeds hoger niveau gaan volgen: in 2012 was het aandeel studenten op niveau 4 42%, in 2019/2020 55%. De aandelen studenten op niveau 2 en 3 zijn daarentegen gedaald

Figuur: Niveau opleiding Nijmeegse mbo-ers. Bron: DUO.

In Nederland als geheel deed zich in deze jaren een vergelijkbare ontwikkeling voor.